هنجارهای مختلفی در بدن شکل می گیرد و گاهی موجب عقب ماندگی ذهنی می‌گردد. به چنین مواردی بیماری های متابولیک می گویند.
بیماری های متابولیک مجموعه‌ای از بیماری‌ها شامل قند خون، فشار خون بالا بیماری قلب و عروق و .. هستند که با علائم مختلفی نمایان می‌شود ولی در برخی مواقع فقط با آزمایش قابل تشخیص است. در ادامه با آزمایش متابولیک آشنا می شویم.
آزمایش متابولیک چیست؟
بیماری های متابولیک به صورت علائم مختلفی پدیدار می شود . در برخی از مواقع این علامت ها در مدت زمان کوتاه تری مشخص می شود و قابل تشخیص است. اما در نوزادان این بیماری در بدو تولد مشخص نمی شود و لازم است بعد از ۷۲ ساعت بعد تولد در مراکز معتبر اقدام به گرفتن این آزمایش کرد. آزمایش متابولیک برای افرادی که چند مورد از این علائم را دارند توصیه می شود.
- چاقی شکمی بیش از حد که در زنان بالای ۸۰ و در مردان بالای ۹۰ سانتیمتر
- سابقه بیماری در خانواده و برخی قومیت های خاص
- مقاومت بدن به انسولین
- افزایش تری گلیسرید که از ۱۵۰ میلی است
- فشار خونی که از ۱۲۰ میلی بیشتر است
- مصرف دارو به منظور پایین بودن سطح گلیسیرین خوب
کاربرد آزمایش های متابولیک
آزمایش متابولیک شامل چندین آزمایش خون می باشد که برای تشخیص بیماری های متابولیک انجام می شود. با بررسی آزمایش های مربوطه اطلاعاتی به دست می آید که شامل میزان اسید و باز در خون، تصفیه خون، میزان قند خون و الکترولیت است با این اطلاعات به دست آمده عملکرد کلیه، روده و مشکلات لوزالمعده تشخیص داده می شود.
در صورتی که در جواب آزمایشات مشکلی پیدا شد بیمار باید آزمایش های پیشرفته تری را بگیرد تا ریشه بیماری اصلی مشخص شود.
انواع آزمایش متابولیک
آزمایش خون از رگ ساعد گرفته می شود. پزشک با داشتن این اطلاعات می تواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران متابولیکی کمک کند. چندین مورد از این آزمایش ها را معرفی می کنیم:
- آزمایش نیتروژن اوره خون به منظور اطلاع از نوع فرآیند کلیه ها انجام می شود این نوع آزمایش برای تشخیص بیماری های کلیوی در نظر گرفته می شود.
- کراتین از دیگر آزمایش های متابولیک به شمار می رود که این مورد نیز برای تعیین عملکرد کلیه می باشد.
- کلوگز برای تعیین اندازه قند خون است اگر میزان قند خون کم یا بالا باشد فرد دچار مشکل است مقاومت بدن به انسولین یکی از بیماری های متابولیک است.
- کربن دی اکسید نشان دهنده عملکرد دستگاه های داخلی بدن مانند کلیه و ریه می باشد.
- کلسیم از دیگر مواردی است که مورد بررسی قرار می‌گیرد پاراتیروئید یا سنگ کلیه را نشان می دهد.
- سدیم، پتاسیم و کلرید و … از جمله دیگر مواردی هستند که برای آزمایش متابولیک مورد آزمایش قرار می گیرد.
سندرم متابولیک چیست؟
سندرم متابولیک در واقع مجموعه ای از علامت ها است که در بدن به شکل های مختلفی رخ می دهند. این علامت ها زمینه را برای ایجاد چندین بیماری در بدن ایجاد می کند. اما تنها داشتن یک علامت به معنای مبتلا بودن به بیماری متابولیک نیست بلکه چندین علامت با هم باید وجود داشته باشد.
سندرم متابولیک هم در بزرگسالان و هم در کودکان به وجود می آید. معمولا این سندرم به دلیل چاقی و عدم تحرک کافی در بدن بزرگسالان و در نوزاد به صورت ارثی یا مادرزادی ایجاد می شود. متاسفانه ابتلا به این سندرم با افزایش سن بیشتر می شود.
افرادی که دارای دیابت نوع دو هستند یا زنانی که حاملگی با دیابت بارداری دارند نیز زمینه را برای ابتلا به این بیماری دارند. از مسائل مهم دیگری که در این زمینه تاثیر زیادی دارد.
سبک زندگی غلط، مثل خوردن غذاهای ناسالم و عدم تحرک، خواب نامناسب، مصرف الکل و اختلالات هورمونی مثل سندرم پلی کیستیک و… است. در آینده نه چندان دور سندرم متابولیک به عنوان یکی از عمده ترین بیماری ها در دنیا معرفی می شود. پیشگیری از این بیماری کاری مشکلی نیست بهتر است در جهت حفظ سلامتی و عدم ابتلا به این سندرم اقدامات لازم را انجام دهیم.
غربالگری بیماری متابولیک نوزادان
در برخی از موارد نیز متابولیک در نوزاد به دلیل وراثت در همان بدو تولد وجود دارد ولی تشخیص آن از روی علائم مشکل است چون در بدو تولد این علائم به شکل واضحی خود را نشان نمی دهند پس نیاز است که غربالگری برای نوزاد انجام گردد.
به همین منظور، تا ۷۲ ساعت بعد از تولد، گرفتن خون، از کف پای کودک به وسیله لانست می کنند که خون پای کودک را بر روی کاغذ مخصوص قرار داده و آزمایش های لازم را انجام می دهند.
اگر به هر دلیلی این آزمایش انجام نشد در فرصت های بعدی می توان آن را انجام داد. حتما همه نوزادان را برای غربالگری متابولیک باید به مراکز بهداشت و آزمایشگاه های معتبر برد.
تیروئید مادرزادی
یکی از شایع ترین نوع بیماری های متبولیک ، تیروئید مادرزادی است که نتیجه وراثت یا ازدواج های فامیلی است. نوزادانی که به این بیماری ها مبتلا هستند از علائم مختلفی برخوردار هستند که از جمله آنها به موارد زیر اشاره می کنیم:
- بی خوابی
- خستگی و بی حالی
- نخوردن شیر مادر یا مکیدن ضعیف
- تشنج
- استفراغ
- ترشحات و بوی نامطبوع ادرار
اگر اطلاعات والدین در این زمینه صحیح باشد می توانند در زمان زودتری این بیماری را تشخیص دهند و سریعا با پزشک مشورت کنند در صورت غربالگری و تشخیص درست این بیماری می توان از پیامدهای که در آینده به وجود می آید جلوگیری نمود. اغلب این بیماری به دلیل ازدواج های فامیلی شکل می گیرد. با شروع درمان زود هنگام از بروز پیامدهای ناگوار مانند معلولیت های ذهنی می توان جلوگیری کرد.
بیماری متابولیک در بزرگسالان
سندرم متابولیک در بزرگسالان سندرم مقاومت به انسولین نیز گفته می شود. بیشتر افراد بزرگسالی که به متابولیک دچار هستند معمولا دیابت نوع دو را دارند. افرادی که بالای ۶۰ سال هستند بیشتر در معرض خطر هستند و آمار ابتلای زنان به این بیماری بیشتر از مردان است. زنانی که دور شکمی بیشتر از ۸۰ دارند و مردانی که دور شکم بالای ۹۰ دارند نیز از گروه های پر خطر محسوب می شوند. بزرگسالی نیز جزء گروه های پر خطر محسوب می شوند ممکن است متابولیک باعث صدماتی به قلب و مغز شود مثلا باعث بیماری سکته قلبی یا مغزی شود یا موجب ایجاد دیابت نوع دو شود.
آمارها نشان می دهد در افراد جوان نیز این سندرم در حال حاضر شیوع پیدا کرده است که نتیجه مصرف سیگار، چاقی و بی تحرکی و مصرف غذاهای ناسالم در بین آنها می باشد. این بیماری در این گروه سنی به شکل بیماری های قلبی و عروقی یا دیابت خود را نشان می دهد. توصیه هایی پزشکان برای این دسته از بیماران متابولیکی دارند. مصرف مواد غذایی مانند چربی ها، قند و آرد سفید را به حداقل برسانند، ماهی های که دارای امگا ۳ هستند مانند ساردین را مصرف کنند. مصرف سبزیجات و میوه را جدی بگیرند. روغن های غیر اشباع را مصرف نکنند در عوض از روغن بادام زمینی یا روغن زیتون استفاده نمایند. سیگار و الکل را به طور جدی فراموش کنند.
آیا بیماری متابولیک درمان دارد؟
سوال بسیاری از والدین است که آیا بیماری های متابولیک درمان دارد؟ آیا زندگی عادی و بدون دغدغه برای فرزند من امکان پذیر است؟ حتی افراد بزرگسالی که به این بیماری مبتلا هستند به دنبال راه های درمان این مشکلات هستند.
مراکز معتبری در کشور وجود دارند که برای درمان ناهنجاری های متابولیک تاسیس شده‌اند که درمان و نوع عملکرد را به افراد آموزش می‌دهند و داروهای لازم را برای درمان به بیماران ارائه می دهند. به طور کلی باید گفت که متابولیک در بدن به دلیل عدم هضم برخی از مواد غذایی ایجاد می‌گردد که در اینگونه مواقع یک آنزیم دچار اختلال می شود. این مواد به انرژی تبدیل نمی‌شوند. مرکز بیماری های متابولیک بیمارستان میلاد یک روش و متد علمی برای درمان قطعی دیابت ارائه کرده که نتایج بسیار مستند و علمی از آن را منتشر کرده است.
برای درمان این بیماری اولین قدم حذف موادی است که باعث ایجاد اختلال در بدن می شود. این مواد می تواند غذا یا دارو و حتی شیر مادر باشد. پاکسازی خون حتما باید انجام شود تا مواد سمی و مضر در بدن از بین برود. اگرچه این بیماری به طور قطعی درمان نمی شود اما می توان شرایطی را ایجاد کرد که این افراد زندگی بهتر و راحت تری را داشته باشند. معالجه و تشخیص به موقع و استفاده از داروهای مختص این بیماری نتیجه مطلوبی را برای این بیماران خواهد داشت. همچنین تشخیص زود هنگام از عقب ماندگی ذهنی و معلولیت های بیماران پیشگیری خواهد کرد. استمرار در پیگیری حال بیماران اهمیت خیلی زیادی دارد.
عمر کودکان متابولیک
متاسفانه بیماری متابولیک انواع مختلفی را شامل می‌شود که هر کدام عوارض مربوط به خود را دارند. اجتناب از خوردن مواد غذایی و خوراکی ها برای کودک متابولیک سخت است. در بسیار از مواقع فرد نمی تواند غذاهای معمولی مصرف کند و باید از غذاهای گران قیمت خارجی استفاده کند که گاها هزینه های خرید این نوع مواد غذایی برای خانواده ها سخت خواهد بود. بدن کودکان متابولیکی در مقابل هر نوع بیماری حتی سرماخوردگی ساده واکنش نشان می دهد. عمر این کودکان اغلب با توجه به نوع مقاومت بدن کودک دارد. تشخیص به موقع و نوع بیماری متابولیکی که کودک دارد تاثیر زیادی در طول عمر کودک خواهد داشت.
جمع بندی
بیماری های متابولیکی در چندین نوع وجود دارند که با علامت های مختلفی پدیدار می شود. گاهی تشخیص این بیماری خیلی دیر انجام می شود زیرا کودک به ظاهر هیچ مشکلی ندارد. این بیماری در کودکان ارثی بوده و از پدر یا مادر به ارث رسیده می شود. تشخیص به موقع و شروع درمان زود هنگام در بالا بردن کیفیت زندگی این افراد تاثیر زیادی دارد. بنابراین در بدو تولد غربالگری متابولیک را جدی بگیرید و برای این کار به مراکز معتبری مراجعه کنید. همانطور که در کودکان آثار مخربی دارد برای بزرگسالان نیز دردسر ساز خواهد بود. با اصلاح سبک زندگی و مصرف غذاهای سالم و انجام فعالیت های بدنی می توان از شکل گیری این بیماری ها پیشگیری کرد.
